Έχουμε ορισμένες αλήθειες που είναι αυταπόδεικτες, πως όλοι οι άνθρωποι δημιουργήθηκαν ίσοι, πως είναι προικισμένοι με ορισμένα απαράγραπτα δικαιώματα αναμεταξύ τους, που αυτά είναι το δικαίωμα της ζωής, το δικαίωμα της ελευθερίας και η επιδίωξη της ευτυχίας.
(Τόμας Τζέφερσον)
Σε αυτά όμως τα απαράγραπτα δικαιώματα τόσο το κράτος, όσο και η ίδια η κοινωνία πολλές φορές γίνονται τροχοπέδη, όταν αφορούν σε άτομα με αναπηρία. Η στρεβλή αντίληψη ότι εκείνοι που δεν έχουν το «ιδανικό σώμα» «μειονεκτούν» και κατ’ επέκταση είναι και λιγότερο χρήσιμα μέλη στην κοινωνία, έχει κατατάξει αυτούς τους ανθρώπους σε πολίτες «δεύτερης κατηγορίας», που αξίζουν τον «οίκτο» και τη «συμπόνια» μας και όχι την ισότιμη μεταχείριση που καθένας αξιώνει.
Η σκληρή καθημερινότητα σε μια χώρα, που μόνο «φιλική» δεν είναι στα άτομα με αναπηρία και δεν έχει ούτε τις στοιχειώδεις υποδομές, ώστε να γίνονται απρόσκοπτα οι μετακινήσεις τους, κάνει ακόμα και τα πιο απλά πράγματα, όπως η εργασία ή ο καφές με έναν φίλο να είναι μια Οδύσσεια, που δεν ξέρει κανείς που θα καταλήξει.
Απροσπέλαστα πεζοδρόμια με παρκαρισμένα αυτοκίνητα και σπασμένες πλάκες. Μέσα μαζικής μεταφοράς με χαλασμένες ή χωρίς καθόλου ράμπες και ανελκυστήρες εκτός λειτουργίας. Δημόσια κτίρια χωρίς ράμπες και μικρά ασανσέρ που μετά βίας χωράνε δύο άνθρωποι μέσα, πόσω μάλλον το αναπηρικό αμαξίδιο. Χώροι ψυχαγωγίας και διασκέδασης μη προσβάσιμοι καιχωρίς τουαλέτες αναπήρων, είναι μόνο μερικά από όσα καλούνται να αντιμετωπίσουν όσοι «γενναίοι» αποφασίσουν να βγουν έξω.
Τραγική απόρροια αυτής της κατάστασης, χιλιάδες άτομα με αναπηρία να παραμένουν εγκλωβισμένα στους τέσσερις τοίχους του σπιτιού τους. Οι στατιστικές αδιάψευστοι μάρτυρες αυτής της κοινωνικής απομόνωσης.
Περίπου ένας στους πέντε πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης αντιμετωπίζει κάποια μορφή αναπηρίας, σύμφωνα με το European Disability Forum, ενώ στη χώρα μας αγγίζουν το ένα εκατομμύριο όπως αναφέρει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας. Παρόλα αυτά, ελάχιστοι είναι εκείνοι που κυκλοφορούν στους δρόμους και ιδιαίτερα χωρίς τη βοήθεια συνοδού.
Χωρίς υποδομές η χώρα μας

«Θέλει θράσος η ζωή», μου λέει ο Μάκης Καλαράς, ασημένιος Παραολυμπιονίκης δισκοβολίας το 2004, σημαιοφόρος στους χειμερινούς παραολυμπιακούς στο Sochi το 2014, αθλητής του Alpine sit ski. . Ένα ατύχημα με μηχανή στα 18 του χρόνια τον ανάγκασε να κινείται με αναπηρικό αμαξίδιο, αυτό όμως δεν μπήκε εμπόδιο ούτε τα όνειρά του, ούτε τη δίψα του για τη ζωή. Λίγους μήνες μετά το ατύχημά του αποφάσισε να ζήσει μόνος του και να συνεχίσει να αθλείται στοχεύοντας στην κορυφή. Στα 40 του πλέον, παραμένει ενεργός αθλητής και προετοιμάζεται για τους χειμερινούς Παραολυμπιακούς του 2018. Σε ερώτηση για το αν η χώρα μας έχει τις υποδομές και την κατάλληλη παιδεία, ώστε να υποστηρίξει τα άτομα με αναπηρία, η απάντησή του είναι: «Όλα είναι λάθος σε αυτή τη χώρα, δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη για τους ανάπηρους, οι μετακινήσεις για όσους δεν διαθέτουν δικό τους αυτοκίνητο είναι πάρα πολύ δύσκολες. Ακόμα και στο μετρό που μπαίνεις δεν ξέρεις αν θα βγεις, καθώς πολλές φορές οι ανελκυστήρες δεν λειτουργούν».

Αόρατοι για τις επιχειρήσεις
Όσο αφορά στην ιδιωτική πρωτοβουλία, όπως μου εξηγεί ο Μάκης, τα πράγματα δεν είναι καλύτερα: «Οι επιχειρηματίες στην Ελλάδα κάνουν σαν να μην υπάρχουν οι ανάπηροι, στα περισσότερα μέρη που βγαίνω για ένα ποτό αναγκάζομαι να περιοριστώ στα υγρά που θα καταναλώσω, γιατί σκέφτομαι πως αν χρειαστώ τουαλέτα θα πρέπει να πάω στο σπίτι μου. Ακόμα και στα ξενοδοχεία δεν ξέρουν πως να μας συμπεριφερθούν, δεν γνωρίζουν τις ανάγκες μας και αυτό φαίνεται από τον τρόπο που θα στρώσει η καθαρίστρια το κρεβάτι και θα το κάνει «φάκελο» έτσι ώστε να μην μπορούμε να τραβήξουμε τα σκεπάσματα, μέχρι και το σαμπουάν στο μπάνιο που θα το βάλει στο πάνω ράφι χωρίς να σκεφτεί ότι δεν φτάνουμε να το πιάσουμε. Είμαστε και εμείς καταναλωτές και μάλιστα σημαντική μερίδα του πληθυσμού, με φίλους που θα φέρουμε μαζί μας. Όσο νωρίτερα το καταλάβουν αυτό, τόσο καλύτερα για τις επιχειρήσεις τους, αλλά και για τον τουρισμό στη χώρα».

Η αλλαγή πρέπει να έρθει μέσα από τα σχολεία
Μέσα στο φορτωμένο πρόγραμμα του ο Μάκης έχει εντάξει μία ακόμα δραστηριότητα, συχνά επισκέπτεται σχολεία σε όλη την Ελλάδα και μιλά στους μαθητές εθελοντικά. Στόχος του είναι να ενημερώσει για τα προβλήματα των ανθρώπων με αναπηρία, να συμβουλεύσει τα παιδιά πως πρέπει να τους συμπεριφέρονται, να εμπνεύσει και να δώσει δύναμη να κυνηγήσουν το όνειρά τους ανεξάρτητα από τις όποιες δυσκολίες μπορεί να αντιμετωπίσουν, αλλά και να μυήσει τα παιδιά στους κανόνες οδικής ασφάλειας.
Όπως επισημαίνει ο ίδιος, η ελλιπής ενημέρωση και η έλλειψη παιδείας γύρω από τα άτομα με αναπηρία πρέπει να καταπολεμηθεί πρώτα απ’ όλα μέσα από τα σχολεία, ώστε οι νέες γενιές να βγουν καλύτερες από τις προηγούμενες: «Με ενοχλεί, όταν πηγαίνω για ψώνια, και ο πωλητής αντί να με ρωτήσει απευθείας αν μου αρέσει ή αν μου κάνει, ρωτάει τον φίλο μου, που βρίσκεται δίπλα μου. Δεν είμαι κουφός, κινητικά προβλήματα έχω. Πρέπει να γίνει σωστή δουλειά στα σχολεία, να μάθουν τα παιδιά, ανάπηρα και μη, να συνεργάζονται αρμονικά, να έχουν κοινές δραστηριότητες και να παίζουν μαζί. Να μην γίνεται διαχωρισμός και πάνω από όλα να μάθουν τα υπόλοιπα παιδιά πως πρέπει να συμπεριφέρονται σε ένα παιδί με αναπηρία».

Τσουχτερό το οικονομικό κόστος της αναπηρίας

Ο Ανδρέας Κολίσογλου γεννήθηκε με κινητική αναπηρία, είναι ψυχολόγος και παρέχει συμβουλευτική υποστήριξη σε άτομα με αναπηρία και όχι μόνο. Από το 2002 ξεκίνησε παράλληλα με τις σπουδές του και η ενασχόλησή του με τον χορό, καθώς όπως υποστηρίζει ο ίδιος, «μέσω των παραστατικών τεχνών δίνεται η δυνατότητα στην κοινωνία να αναθεωρήσει τα στερεότυπά της γύρω από την αναπηρία». Τώρα, σε συνεργασία με τη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών κάνει και σεμινάρια χορού, που απευθύνονται σε πολίτες με και χωρίς αναπηρία, οι οποίοι θέλουν να εμβαθύνουν τις γνώσεις τους στον χορό και την αντίληψή τους γύρω από το σώμα με αναπηρία. Η δική του ζωή μοιράζεται μεταξύ Λάρισας και Αθήνας, οπότε το αυτοκίνητο είναι απαραίτητο για τις μετακινήσεις του. «Τα μέσα μαζικής μεταφοράς δεν είναι φτιαγμένα για ανθρώπους με κινητικά προβλήματα, ακόμα και αν ένα λεωφορείο διαθέτει μπάρα, δεν είναι σίγουρο ότι θα καταφέρεις να φτάσεις ως τη στάση με αυτά τα πεζοδρόμια που έχουμε. Εμένα, ουκ ολίγες φορές, με έχει πιάσει η πόρτα του λεωφορείου, πρέπει να είσαι ο Κεντέρης για να προλάβεις να μπεις μέσα», μου εξηγεί γελώντας.
Όπως μου τονίζει όμως, αν και για την απόκτηση αυτοκινήτου υπάρχουν σημαντικές διευκολύνσεις, παρόλα αυτά οι επιπλέον επιβαρύνσεις κάνουν το κόστος για αρκετούς απαγορευτικό: «Αν αγοράσεις ένα καινούργιο αυτοκίνητο δεν πληρώνεις φόρο, γλιτώνεις έτσι γύρω στα 1.500 ευρώ και υπάρχει βέβαια και η απαλλαγή από τα τέλη κυκλοφορίας. Ωστόσο, οι μετατροπές που θα πρέπει να γίνουν σε αυτό ανάλογα με τις ανάγκες του εκάστοτε οδηγού μπορεί να κοστίσουν από 400 έως και 2000 ευρώ, ενώ η ανανέωση της άδειας οδήγησης κοστίζει 200 ευρώ και γίνεται συχνά πυκνά (από δύο μέχρι και δέκα χρόνια κατά περίπτωση)».
Ο Ανδρέας Κολύσογλου με τη σύζυγό του Βασιλική Δρίβα

Χαμόγελο, αισιοδοξία και θετική σκέψη
Φύσει αισιόδοξος άνθρωπος ο Ανδρέας, όταν έρχεται η συζήτηση στα δημόσια κτίρια, μου λέει ότι ποτέ δεν χάνει το κουράγιο του: «Πρέπει να είσαι εφευρετικός και να βρίσκεις λύσεις, να μην το βάζεις κάτω. Πρόσφατα βρέθηκα στην Πολεοδομία, όπου υπήρχε μόνο σκάλα, ούτε αναβατόριο, ούτε καν μια ράμπα, όταν τους είπα πως εκείνοι κόβουν πρόστιμα για μη προσβάσιμα κτίρια, μου είπαν πως στα καινούργια επιβάλλεται και πως αυτό είναι παλιό κτίριο και δεν είναι υποχρεωτικό! Θεωρούν πως ο υπάλληλος θα κατέβει κάτω να μας εξυπηρετήσει ή ότι εμείς θα έχουμε οπωσδήποτε συνοδό. Δεν θα καθίσω όμως να σκάσω, θα ανέβω ακόμα και στα τέσσερα αν χρειαστεί, δεν θα ντραπώ, θα βγάλω το μαντηλάκι μου ύστερα να σκουπιστώ και λύθηκε το πρόβλημα».
Τα στερεότυπα την κοινωνίας το μεγαλύτερο πρόβλημα
Το μεγαλύτερο πρόβλημα όμως, σύμφωνα με τον ίδιο, είναι η κοινωνία, που θεωρεί το ανάπηρο σώμα ως μη αποδεκτό: «Οι κοινωνικές σχέσεις πολλές φορές είναι είτε πολύ επιφανειακές, είτε πολύ δύσκολες. Σπάνια θα βρεις άτομα χωρίς αναπηρία να επιδιώκουν να κάνουν σχέση με άτομα με αναπηρία. Θεωρούν ότι αν παρουσιάσουν ένα σύντροφο με αναπηρία, θα μειονεκτούν κοινωνικά. Όχι ότι δεν συμβαίνει και το αντίστροφο, άτομα δηλαδή με αναπηρία, προκειμένου να νιώθουν κοινωνικά αποδεκτοί, να θέλουν ο σύντροφός τους να μην είναι ανάπηρος». Ο ίδιος όπως ομολογεί έχει δεχθεί απόρριψη στο παρελθόν από κοπέλα λόγω της αναπηρίας του και προσθέτει: «Κατηγοριοποιώντας τους ανθρώπους σε άσπρους, μαύρους, ψηλούς, κοντούς, με αναπηρία, χωρίς αναπηρία χάσαμε την ουσία ότι όλοι οι άνθρωποι είμαστε ίδιοι και έχουμε τις ίδιες ανάγκες. Όλοι θέλουμε να αγαπήσουμε, να αγαπηθούμε, να εργαστούμε, να απολαύσουμε τη ζωή. Δεν με απασχολεί η αναπηρία μου και σε καμιά περίπτωση δεν θέλω να με λυπούνται. Περισσότερο λυπάμαι εγώ εκείνους που δεν είναι ανάπηροι, αλλά είναι εγκλωβισμένοι στον μικρόκοσμό τους και με το παραμικρό που τους συμβαίνει παθαίνουν πανικό».

Άρθρο της Κωνσταντίνας Γιαννακοπούλου στο www.alphafreepress.gr

Έρευνα-Δημοσίευση στο www.armenizo.gr : Κατερίνα Μαύρη